ငါးဆိုသည်မှာ - ၁
What is Fish?
ငါးဆိုတာဘာလဲ..?
စာရှုသူမိတ်ဆွေ သင့်အား ငါးဆိုတာဘာလဲ ဆိုပြီး ရုက်တရက် မေးလာပါက သင့်အနေဖြင့် မည်သို့ ဖြေမည်နည်း..?
ကျွန်တော်တို့သည် ထိုကဲ့သို့ ရုက်တရက် မေးလာပါက ငါးဆိုတာ ရေထဲမှာနေသော သတ္တဝါ၊ ပါးဟက်ဖြင့် အသက်ရှူသော သတ္တဝါ စသဖြင့် ဖြေကြပေလိမ့်မည်။
ဒါဆို နွေရာသီ ရေခန်းခြောက်ချိန် ရွှံ့ထဲမှာနေရင်ကော၊ သို့မဟုတ် သစ်ပင်တက် တတ်ရင်ကော ငါးမဟုတ်တော့ဘူးလား..?
တချို့က ငါးကို မိန်းမပျို လေးများဖြင့် တင်စားကြသည်။ မိန်းခလေးတွေ အမျိုးမျိုး အထွေထွေ ရှိသကဲ့သို့ ငါးများလည်း အမျိုးမျိုး အထွေထွေ ရှိလေသည်။
ငါးခူပြုံး၊ ငါးသားလောက်ပြုံး စသဖြင့်လည်း ရှိသေးသည်။ ကျွန်တော်တို့ မော်လမြိုင် တက္ကသိုလ် ကျောင်းသား ဘဝက၊ (၇) လိုင်းကား စီးသောအခါ တချို့ကျောင်းသား ကြီးများက ငါးရံ့ ကိုယ်လုံးလေးနဲ့ ညီမလေး ငါးဖယ်တိုး တိုးပေးပါနော် ဟု စတတ် ကြလေသည်။
ကျွန်တော့်ဆရာ တစ်ယောက်ဖြစ်သော ဆရာ ဦးဇော်လွင်ဝင်း (ချင်းပြည်နယ်ဦးစီးမှူး) ကတော့ ငါးဆိုတာ “မှော်ပါ၊ မှော်တစ်မျိုး”ပါ ဟု ပြောပါသည်။ အဘယ့်ကြောင့် ဆိုရသော် ကုန်းပေါ်၌ ရှိသော ကြက်၊ ဝက် စသည့် သတ္တဝါများကို လူတို့ နေ့စဉ်တွေ့မြင် နေရသော်လည်း ဖမ်းဆီးချင်စိတ် မရှိပေ။ သို့သော် ငါးတစ်ကောင်ကို တွေ့မြင်မိပါမူ ၎င်းငါးအား မရမက ဖမ်းဆီးချင်စိတ် ဖြစ်ပေါ်လာ သောကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။
ဥပမာ ကသမျှင်လို သိန်းလေးငါးဆယ် တန် ငါးတစ်ကောင်လောက် ဖမ်းမိလျှင်လည်း မှော်အောင် သလို ပါပဲ။ ငါးမဲလုံးတစ်အုပ် သို့မဟုတ် ငါးသားလောက်အုပ်များ တွေ့ပြီး ဖမ်းဆီး ရမိလျှင်လည်း မှော်အောင် သလိုဖြစ်ပါသည်။
တစ်ချို့ဆိုလျင် ငါးတစ်ကောင်အတွက် နေကုန်နေခန်း နေပူပူကြီးထဲတွင် မမောနိုင် မပန်းနိုင် လမ်းဘေး ရေမြောင်းထဲတွင် ငါးပက်နေကြ သည်ကို မြင်ဖူး ပေလိမ့်မည်။ အဲလိုမြင်ရပြန်တော့လည်း စိတ်မကောင်း ဖြစ်မိပေသည်။ ငါးတစ်ပိဿာဖိုး ငွေပေး၍ ရော့ ဒီငွေယူသွား၊ ဈေးသွားဝယ် စားချည်၊ အဲဒီငါးကို မဖမ်းစားနဲ့တော့ ဟု ပြောလိုက်ချင်သည်။ သို့သော် ၎င်းတို့က ငါးဝယ်ဖို့ ငွေလည်း ယူချင် ယူလိမ့်မည်၊ သေချာသည်ကတော့ အိုင်ထဲက ငါးအားလည်း ဆက်လက်ဖမ်းဆီးပေလိမ့်မှာ သေချာပါသည်။
ငါးမွေးမြူရေး၊ ငါးဖမ်းဆီးရေး လုပ်ငန်းများသည် ဘာသာရေး အယူအဆအရ အကုသိုလ်အလုပ်ဟု ပြောကြပေမည်။ သို့သော် တစ်ဖက်ကလည်း ငါးရိက္ခာ ရှာဖွေ ဖြည့်ဆည်းပေးသည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပေသည်။
ပုံပြင်လေး တစ်ပုဒ် ကြားဖူးပါသည်။ သူငယ်ချင်းနှစ်ယောက် အကြာင်း ဖြစ်ပါသည်။ တစ်ယောက်က ဘာသာရေး လိုက်စား၍ တစ်ခြားတစ်ယောက်က တံငါအလုပ် လုပ်ကြလေသည်။ ဘာသာရေး လိုက်စားသည့် သူငယ်ချင်းက ငါးရှာစားသည့် သူငယ်ချင်းအား အကုသိုလ် အလုပ် လုပ်၍ စိတ်ပူမိပေသည်။ သူငယ်ချင်း နှစ်ယောက် တစ်ယောက်အပေါ် တစ်ယောက် စိတ်ရောက် နေကြလေသည်။
တံငါသည် အလုပ် လုပ်သည့် သူငယ်ချင်းက ဘာသာရေး လိုက်စားသည့် သူငယ်ချင်းအား အားကျ၍ ဪ ငါ့ သူငယ်ချင်း ကောင်းလိုက်တာ၊ ကုသိုလ်တွေ ရနေပြီ ဆိုပြီး ဝမ်းသာတဲ့ စိတ်ဖြစ်ပေါ် လာလေသည်။ ၎င်းတို့ နှစ်ယောက် သေလွန်သောအခါ တစ်ယောက်က ကောင်းတဲ့ဘုံ ရောက်ပြီး၊ နောက်တစ်ယောက်က မကောင်းသည့် ဘုံသို့ ရောက်ကြကြောင်း သာဓက ကြားဖူးပါသည်။ မူကွဲ တစ်ခြားပုံစံ တစ်မျိုးလည်း ရှိသေးသည်။ (ဤကား စကားချပ် - လိုရင်း ပျောက်မှာစိုး၍ ဆက်ပါမည်။
ငါးဆိုသည်ကို တက္ကသိုလ် သက်ဝင်း၏ စာအုပ်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံ ငါးလုပ်ငန်း စာအုပ်တို့၌ “ငါးဆိုတာ ရေ၌ ကျက်စား၍ ပါးဟက်ဖြင့် အသက်ရှူပြီးလျှင် အမြီးဖြင့် ကူးခတ် သွားလာ နေထိုင်ကြသော ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါ ဖြစ်သည်” ဟု ဆိုထားလေသည်။
ငါးဆိုတာ - သတ္တဗေဒ အရ ငါးဆိုသည်မှာ သွေးအေး သတ္တဝါဖြစ်ပြီး၊ အကြေးခွံနှင့် ရေယက်များပါ၍ ရေထဲ၌ နေထိုင်သည့် ပါးဟက်ဖြင့် အသက်ရှူသော သတ္တဝါကို ခေါ်လေသည်။
၁၉၀၅ မြန်မာ့ ငါးလုပ်ငန်း ဥပဒေ (The Burma Fisheries Act, 1905) တွင် ငါးကို ဤကဲ့သို့ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။
“ fish ” includes, besides other fish, turtle, estuary tortoises, sea- slugs (bêche-de-mer), shell-fish and m other-of-pearl shells:
ငါးဆိုတာက ရေ၌ရှိသော ငါးများအပြင် ပင်လယ်လိပ်၊ ရေချိုရေငန်တွင် နေထိုင်သော ကုန်းလိပ်များ၊ ပင်လယ်မျှော့များ (ပက်ကျိများ)၊ အခွံမာငါးများနှင့် ပုလဲထွက်သော ကမာများလည်း ပါဝင်ပေသည် ဟု ဆိုထားပါသည်။
ကျွန်တော်တို့ ငါးလုပ်ငန်း ဦးစီးဌာန အနေဖြင့် ငါးဆိုတာကို ဤသို့ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။
“ငါးဆိုသည်မှာ - ဘဝတစ်လျှောက်လုံးတွင် သော်လည်းကောင်း၊ ဘဝတစ်စိတ် တစ်ပိုင်းတွင် သော်လည်းကောင်း ရေထဲ၌ နေထိုင်၊ ကျက်စား၊ ခိုအောင်း၊ ပေါက်ပွါး၊ ကြီးပြင်းသော ရေသတ္တဝါအားလုံး၊ ယင်းတို့၏ ဥများ၊ သားလောင်းများ၊ သားပေါက်ကောင်များ၊ မျိုးစေ့များကို ဆိုလိုပါသည်။ ယင်းစကားရပ်တွင် ရေတွင် ပေါက်ပွါးသည့် အပင်များနှင့် ယင်းတို့၏ အပင်ပေါက်များ၊ မျိုးစေ့များလည်း ပါဝင်သည်”
ဟု အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ထားပါသည်။
ကမ္ဘာပေါ်၌ အကြီးဆုံးငါးမှာ ဝေလငါးမန်းများ (Whale shark, Rhincodon typus) ဖြစ်ပြီး၊ (၆၅.၆) ပေ ထိရှိနိုင်ပြီး တန် (၄၀) ထိ ကြီးနိုင်ပေသည်။
ရေချိုတွင် တွေ့ရသော အကြီးဆုံး ငါးမျိုးမှာ စတာဂျင်ငါး (Sturgeon, Acipenseridae ) မျိုး ဖြစ်ပြီး အရှည် (၁၄) ပေခန့်နှင့် အလေးချိန် တစ်တန်ကျော်ထိ ရှိနိုင်လေသည်။
အသေးဆုံး ငါးမှာ (Paedocypris progenetica ) ဖြစ်ပြီး၊ အထီးသည် (၁၀.၃) မီလီမီတာထိ ရှည်၍ အမသည် (၇.၉) မီလီမီတာထိပဲ ရှိလေသည်။
ကျွန်တော်၏ ပဲခူးခရိုင်အတွင်း ကွင်းဆင်း လေ့လာမှုအရ (သားပေါက်မဟုတ်ပါ) မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသေးဆုံး ငါးမျိုးစိတ်မှာ ငါးဖျင်းသလက်ခေါက်ခေါ် ငါးမီးတောက်ခေါ် ငါးမီးလောင် (Badis spp ) များ ဖြစ်လေသည်။
ဤသို့ဆိုလျှင် ငါးဆိုတာ မည်သည်နည်း၊ ငါးကို မည်သို့ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆို သနည်း ဆိုသည်ကို သိနိုင်ပါလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရင်း …
ငါးဆိုသည်မှာ - ၂
ကျွန်တော်သည် ငါးနှင့် ပါတ်သက်၍ တတ်ကျွမ်းသည့် ပညာရှင် မဟုတ်ပါ။ ထို့အတူ ငါးအကြောင်းလည်း ကောင်းကောင်း မသိပါချေ။ သို့သော် ဝါသနာ ပါ၍ ငါးများ အကြောင်းကို လေ့လာမိပါသည်။
ငါးနှင့် ပါတ်သက်၍ သင်ကြားပြသပေးသော သင်ဆရာ၊ မြင်ဆရာ၊ ကြားဆရာ အားလုံးအား ဂါရဝတရား ရှေ့ထား၍ လက်ဆယ်ဖြာ ဦးထိပ် ပန်ဆင်ပါ၏။
ငါးအကြောင်း လေ့လာမည် ဆိုပါက အရမ်းကျယ်ပြန့် လွန်းပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကျွန်တော် လေ့လာမိ သလောက်သာ တင်ပြ ထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
၁။ ငါးသည် သွေးအေးသတ္တဝါ ဖြစ်လေသည်။ လူသားများကဲ့သို့ အပူချိန်ကို မထိန်းသိမ်း နိုင်ပေ။ ပတ်ဝန်းကျင် အပူချိန်ပေါ် လိုက်၍ ပြောင်းလဲ နေထိုင် ပေးရလေသည်။
၂။ မျိုးခွဲ ပညာရှင်ကြီးများ၏ အလိုအရ အဓိက ငါးအုပ်စုကြီး (၆) ခု ရှိလေသည်။
(၁) ရေယက်ပါသောငါးများ (Ray-finned fish)
(၂) ငါးမန်း၊ ငါးလိပ်ကျောက် ငါးများ(Sharks and Rays)
(၃) အဆီဖုပါသော ငါးများ(Lobe-finned fish)
(၄) ရေနက်ပိုင်းနေငါးများ (Chimaeras – Ghost shark)
(၅) လမ်းပရေးများ (Lampreys – Stone licker)
(၆) (Hagfishes - Slime eels) ဆိုပြီး ရှိလေသည်။
၃။ ဖွဲ့စည်းမှုအပေါ် မူတည်ပြီး
- ကျောရိုးရှိငါး (Vertebrae)
- ကျောရိုးမဲ့ငါး (Invertebrae) ဆိုပြီး ရှိလေသည်။
၄။ နေထိုင်မှု အလေ့အထပေါ် မူတည်ပြီး
- ရေချိုငါး (Freshwater fish)
- ရေငန်ငါး (Marine fish)
- ရေချိုရေငန်စပ်ငါးများ (Brackishwater fish) ဆိုပြီး လည်းရှိပါသည်။
၅။ နေထိုင်မှု ရေအလွှာပေါ် မူတည်ပြီး ရေငန်ငါးခွဲခြားထားမှုက
- ရေပေါ်ငါး (Pelagic fish)
- ရေအောက်ငါး (Demarsal fish)
- ရေအောက်ကြမ်းပြင်နေငါးများ (Benthos, Botton dwellers) ဆိုပြီး ရှိလေသည်။
၆။ မွေးမြူသည့် ရေအလွှာပေါ် မူတည်ပြီး ရေချိုငါးခွဲခြားထားမှု က
- ရေပေါ်ငါး (Surface feeder)
- ရေလယ်ငါး (Column or mid feeder)
- ရေအောက်ငါး (Bottom feeder) ဟူ၍ရှိလေသည်။
၇။ အစာ စားသောက်မှု အလေ့အထအပေါ် မူတည်ပြီး
- အသီးအရွက်စားငါးများ (Herbivorous)
- အသားစားငါးများ (Carnivorous)
- အစုံစားငါးများ (Omnivorous) နှင့်
- အပုပ်အသိုး အဆွေးအမြေ့စားငါးများ (Scavenger) ဆိုပြီး ရှိပါသည်။
၈။ နောက်ထပ်လည်း ခွဲခြားထားသေးတာက
- အစာတစ်မျိုးတည်းပဲ စားသောငါးများ (Monopgagic fish)
- အစာကို ရွေးချယ်စားသော ငါးများ (Stenophagic fish)
- အစာအမျိုးမျိုးကို စားသောငါးများ (Euryphagic fish) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသည်။
၉။ ရေယက်များပါရှိမှု အပေါ်မူတည်ပြီး
- ရေယက်ပါငါးများ (Fin Fish)
- အခွံပါငါးများ (Shell fish) ဆိုပြီး ရှိသည်။
၁၀။ လိင်အင်္ဂါပါရှိမှု ပြောင်းလဲမှု အပေါ် မူတည်ပြီး
- လိင်္ဂါနှစ်မျိုးလုံ ပါရှိခြင်း (Hermaphrodite)
- အထီးမှ အမသို့ ပြောင်းလဲခြင်း (Protandrous) နှင့်
- အမမှ အထီးသို့ ပြောင်းလဲခြင်း (Protogynous) ဆိုပြီး ရှိပါသည်။
ဥပမာ - ကကတစ် (ငယ်အထီး - ကြီးအမ)
ကျောက်ငါး (ငယ်အမ - ကြီးအထီး)
၁၁။ ငါးများသားပေါက်သော အလေ့အထအပေါ် မူတည်ပြီး
- အကောင်လိုက်ပေါက်သော ငါးများ (Viviparous)
- ဥမှ ပေါက်သော ငါးများ (Oviparous)
- ကိုယ်တွင်း ဥ ဥ၍ အကောင်လိုက် ပေါက်သော ငါးများ(Ovoviviparous) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသည်။
ဥပမာ - အချို့ငါးမန်းများ၊ ငါးလိပ်ကျောက်များ၊ ငါးရှဉ့်များ (အကောင်လိုက် ပေါက်သည်)
ငါးမျိုးစိတ်အများစု (ဥချသားပေါက်ကြသည်)
၁၂။ ဥများ မျိုးအောင်မှုအပေါ် မူတည်ပြီး
- အတွင်းမျိုးအောင်ခြင်း (Internal Fertilization) နှင့်
- ပြင်ပမျိုးအောင်ခြင်း (External Fertilization) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသည်။
၁၃။ သားပေါက်ပွားမှု အပေါ်မူတည်ပြီး
- ဘဝတစ်လျှောက်လုံး တစ်ကြိမ်တစ်ခါပဲ ဥချသားပေါက်ခြင်း (Semelparous) နှင့်
- ဘဝတစ်လျှောက်လုံး အကြိမ်ကြိမ် ဥချသားပေါက်ခြင်း (Iteroparous) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသေးသည်။
ဥပမာ - ဆယ်လမွန်ငါးများ (ဘဝမှာ တစ်ကြိမ်ပဲ ဥချသားပေါက်ခွင့်ရကြသည်)
တခြားငါးမျိုးစိတ်များ (အကြိမ်ကြိမ်ဥချသားပေါက်ကြသည်)
၁၄။ ဥမှ ပေါက်ပွားပြီး အမိအဖ စောင့်ရှောက်မှု အပေါ်မူတည်၍
- အမိအဖ စောင့်ရှောက်သည့်ငါးများ (Biparental care)
- အမိစောင့်ရှောက်သည့်ငါးများ (maternal care)
- အဖစောင့်ရှောက်သည့်ငါးများ (Paternal care) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသေးသည်။
ဥပမာ - ငါးရံ့များ (အမိအဖ စောင့်ရှောက်)
တီလားပီးယားငါးများ (အမိက စောင့်ရှေက်)
ရေမြင်းများ၊ တချို့ ကျောက်ငါးများ (အထီးက စောင့်ရှောက်)
၁၅။ ဆယ့်နှစ်ရာသီနှင့် ဆိုင်တဲ့ ရာသီချိန်ခွင် မှာတော့
မိန်ရာသီ (Pisces) အနေနှင့် ဖော်ပြထားလေသည်။
ညီညီထွန်း
ငါးဦးစီး
What is Fish?
ငါးဆိုတာဘာလဲ..?
စာရှုသူမိတ်ဆွေ သင့်အား ငါးဆိုတာဘာလဲ ဆိုပြီး ရုက်တရက် မေးလာပါက သင့်အနေဖြင့် မည်သို့ ဖြေမည်နည်း..?
ကျွန်တော်တို့သည် ထိုကဲ့သို့ ရုက်တရက် မေးလာပါက ငါးဆိုတာ ရေထဲမှာနေသော သတ္တဝါ၊ ပါးဟက်ဖြင့် အသက်ရှူသော သတ္တဝါ စသဖြင့် ဖြေကြပေလိမ့်မည်။
ဒါဆို နွေရာသီ ရေခန်းခြောက်ချိန် ရွှံ့ထဲမှာနေရင်ကော၊ သို့မဟုတ် သစ်ပင်တက် တတ်ရင်ကော ငါးမဟုတ်တော့ဘူးလား..?
တချို့က ငါးကို မိန်းမပျို လေးများဖြင့် တင်စားကြသည်။ မိန်းခလေးတွေ အမျိုးမျိုး အထွေထွေ ရှိသကဲ့သို့ ငါးများလည်း အမျိုးမျိုး အထွေထွေ ရှိလေသည်။
ငါးခူပြုံး၊ ငါးသားလောက်ပြုံး စသဖြင့်လည်း ရှိသေးသည်။ ကျွန်တော်တို့ မော်လမြိုင် တက္ကသိုလ် ကျောင်းသား ဘဝက၊ (၇) လိုင်းကား စီးသောအခါ တချို့ကျောင်းသား ကြီးများက ငါးရံ့ ကိုယ်လုံးလေးနဲ့ ညီမလေး ငါးဖယ်တိုး တိုးပေးပါနော် ဟု စတတ် ကြလေသည်။
ကျွန်တော့်ဆရာ တစ်ယောက်ဖြစ်သော ဆရာ ဦးဇော်လွင်ဝင်း (ချင်းပြည်နယ်ဦးစီးမှူး) ကတော့ ငါးဆိုတာ “မှော်ပါ၊ မှော်တစ်မျိုး”ပါ ဟု ပြောပါသည်။ အဘယ့်ကြောင့် ဆိုရသော် ကုန်းပေါ်၌ ရှိသော ကြက်၊ ဝက် စသည့် သတ္တဝါများကို လူတို့ နေ့စဉ်တွေ့မြင် နေရသော်လည်း ဖမ်းဆီးချင်စိတ် မရှိပေ။ သို့သော် ငါးတစ်ကောင်ကို တွေ့မြင်မိပါမူ ၎င်းငါးအား မရမက ဖမ်းဆီးချင်စိတ် ဖြစ်ပေါ်လာ သောကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။
ဥပမာ ကသမျှင်လို သိန်းလေးငါးဆယ် တန် ငါးတစ်ကောင်လောက် ဖမ်းမိလျှင်လည်း မှော်အောင် သလို ပါပဲ။ ငါးမဲလုံးတစ်အုပ် သို့မဟုတ် ငါးသားလောက်အုပ်များ တွေ့ပြီး ဖမ်းဆီး ရမိလျှင်လည်း မှော်အောင် သလိုဖြစ်ပါသည်။
တစ်ချို့ဆိုလျင် ငါးတစ်ကောင်အတွက် နေကုန်နေခန်း နေပူပူကြီးထဲတွင် မမောနိုင် မပန်းနိုင် လမ်းဘေး ရေမြောင်းထဲတွင် ငါးပက်နေကြ သည်ကို မြင်ဖူး ပေလိမ့်မည်။ အဲလိုမြင်ရပြန်တော့လည်း စိတ်မကောင်း ဖြစ်မိပေသည်။ ငါးတစ်ပိဿာဖိုး ငွေပေး၍ ရော့ ဒီငွေယူသွား၊ ဈေးသွားဝယ် စားချည်၊ အဲဒီငါးကို မဖမ်းစားနဲ့တော့ ဟု ပြောလိုက်ချင်သည်။ သို့သော် ၎င်းတို့က ငါးဝယ်ဖို့ ငွေလည်း ယူချင် ယူလိမ့်မည်၊ သေချာသည်ကတော့ အိုင်ထဲက ငါးအားလည်း ဆက်လက်ဖမ်းဆီးပေလိမ့်မှာ သေချာပါသည်။
ငါးမွေးမြူရေး၊ ငါးဖမ်းဆီးရေး လုပ်ငန်းများသည် ဘာသာရေး အယူအဆအရ အကုသိုလ်အလုပ်ဟု ပြောကြပေမည်။ သို့သော် တစ်ဖက်ကလည်း ငါးရိက္ခာ ရှာဖွေ ဖြည့်ဆည်းပေးသည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပေသည်။
ပုံပြင်လေး တစ်ပုဒ် ကြားဖူးပါသည်။ သူငယ်ချင်းနှစ်ယောက် အကြာင်း ဖြစ်ပါသည်။ တစ်ယောက်က ဘာသာရေး လိုက်စား၍ တစ်ခြားတစ်ယောက်က တံငါအလုပ် လုပ်ကြလေသည်။ ဘာသာရေး လိုက်စားသည့် သူငယ်ချင်းက ငါးရှာစားသည့် သူငယ်ချင်းအား အကုသိုလ် အလုပ် လုပ်၍ စိတ်ပူမိပေသည်။ သူငယ်ချင်း နှစ်ယောက် တစ်ယောက်အပေါ် တစ်ယောက် စိတ်ရောက် နေကြလေသည်။
တံငါသည် အလုပ် လုပ်သည့် သူငယ်ချင်းက ဘာသာရေး လိုက်စားသည့် သူငယ်ချင်းအား အားကျ၍ ဪ ငါ့ သူငယ်ချင်း ကောင်းလိုက်တာ၊ ကုသိုလ်တွေ ရနေပြီ ဆိုပြီး ဝမ်းသာတဲ့ စိတ်ဖြစ်ပေါ် လာလေသည်။ ၎င်းတို့ နှစ်ယောက် သေလွန်သောအခါ တစ်ယောက်က ကောင်းတဲ့ဘုံ ရောက်ပြီး၊ နောက်တစ်ယောက်က မကောင်းသည့် ဘုံသို့ ရောက်ကြကြောင်း သာဓက ကြားဖူးပါသည်။ မူကွဲ တစ်ခြားပုံစံ တစ်မျိုးလည်း ရှိသေးသည်။ (ဤကား စကားချပ် - လိုရင်း ပျောက်မှာစိုး၍ ဆက်ပါမည်။
ငါးဆိုသည်ကို တက္ကသိုလ် သက်ဝင်း၏ စာအုပ်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံ ငါးလုပ်ငန်း စာအုပ်တို့၌ “ငါးဆိုတာ ရေ၌ ကျက်စား၍ ပါးဟက်ဖြင့် အသက်ရှူပြီးလျှင် အမြီးဖြင့် ကူးခတ် သွားလာ နေထိုင်ကြသော ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါ ဖြစ်သည်” ဟု ဆိုထားလေသည်။
ငါးဆိုတာ - သတ္တဗေဒ အရ ငါးဆိုသည်မှာ သွေးအေး သတ္တဝါဖြစ်ပြီး၊ အကြေးခွံနှင့် ရေယက်များပါ၍ ရေထဲ၌ နေထိုင်သည့် ပါးဟက်ဖြင့် အသက်ရှူသော သတ္တဝါကို ခေါ်လေသည်။
၁၉၀၅ မြန်မာ့ ငါးလုပ်ငန်း ဥပဒေ (The Burma Fisheries Act, 1905) တွင် ငါးကို ဤကဲ့သို့ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။
“ fish ” includes, besides other fish, turtle, estuary tortoises, sea- slugs (bêche-de-mer), shell-fish and m other-of-pearl shells:
ငါးဆိုတာက ရေ၌ရှိသော ငါးများအပြင် ပင်လယ်လိပ်၊ ရေချိုရေငန်တွင် နေထိုင်သော ကုန်းလိပ်များ၊ ပင်လယ်မျှော့များ (ပက်ကျိများ)၊ အခွံမာငါးများနှင့် ပုလဲထွက်သော ကမာများလည်း ပါဝင်ပေသည် ဟု ဆိုထားပါသည်။
ကျွန်တော်တို့ ငါးလုပ်ငန်း ဦးစီးဌာန အနေဖြင့် ငါးဆိုတာကို ဤသို့ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။
“ငါးဆိုသည်မှာ - ဘဝတစ်လျှောက်လုံးတွင် သော်လည်းကောင်း၊ ဘဝတစ်စိတ် တစ်ပိုင်းတွင် သော်လည်းကောင်း ရေထဲ၌ နေထိုင်၊ ကျက်စား၊ ခိုအောင်း၊ ပေါက်ပွါး၊ ကြီးပြင်းသော ရေသတ္တဝါအားလုံး၊ ယင်းတို့၏ ဥများ၊ သားလောင်းများ၊ သားပေါက်ကောင်များ၊ မျိုးစေ့များကို ဆိုလိုပါသည်။ ယင်းစကားရပ်တွင် ရေတွင် ပေါက်ပွါးသည့် အပင်များနှင့် ယင်းတို့၏ အပင်ပေါက်များ၊ မျိုးစေ့များလည်း ပါဝင်သည်”
ဟု အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ထားပါသည်။
ကမ္ဘာပေါ်၌ အကြီးဆုံးငါးမှာ ဝေလငါးမန်းများ (Whale shark, Rhincodon typus) ဖြစ်ပြီး၊ (၆၅.၆) ပေ ထိရှိနိုင်ပြီး တန် (၄၀) ထိ ကြီးနိုင်ပေသည်။
ရေချိုတွင် တွေ့ရသော အကြီးဆုံး ငါးမျိုးမှာ စတာဂျင်ငါး (Sturgeon, Acipenseridae ) မျိုး ဖြစ်ပြီး အရှည် (၁၄) ပေခန့်နှင့် အလေးချိန် တစ်တန်ကျော်ထိ ရှိနိုင်လေသည်။
အသေးဆုံး ငါးမှာ (Paedocypris progenetica ) ဖြစ်ပြီး၊ အထီးသည် (၁၀.၃) မီလီမီတာထိ ရှည်၍ အမသည် (၇.၉) မီလီမီတာထိပဲ ရှိလေသည်။
ကျွန်တော်၏ ပဲခူးခရိုင်အတွင်း ကွင်းဆင်း လေ့လာမှုအရ (သားပေါက်မဟုတ်ပါ) မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသေးဆုံး ငါးမျိုးစိတ်မှာ ငါးဖျင်းသလက်ခေါက်ခေါ် ငါးမီးတောက်ခေါ် ငါးမီးလောင် (Badis spp ) များ ဖြစ်လေသည်။
ဤသို့ဆိုလျှင် ငါးဆိုတာ မည်သည်နည်း၊ ငါးကို မည်သို့ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆို သနည်း ဆိုသည်ကို သိနိုင်ပါလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရင်း …
ငါးဆိုသည်မှာ - ၂
ကျွန်တော်သည် ငါးနှင့် ပါတ်သက်၍ တတ်ကျွမ်းသည့် ပညာရှင် မဟုတ်ပါ။ ထို့အတူ ငါးအကြောင်းလည်း ကောင်းကောင်း မသိပါချေ။ သို့သော် ဝါသနာ ပါ၍ ငါးများ အကြောင်းကို လေ့လာမိပါသည်။
ငါးနှင့် ပါတ်သက်၍ သင်ကြားပြသပေးသော သင်ဆရာ၊ မြင်ဆရာ၊ ကြားဆရာ အားလုံးအား ဂါရဝတရား ရှေ့ထား၍ လက်ဆယ်ဖြာ ဦးထိပ် ပန်ဆင်ပါ၏။
ငါးအကြောင်း လေ့လာမည် ဆိုပါက အရမ်းကျယ်ပြန့် လွန်းပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကျွန်တော် လေ့လာမိ သလောက်သာ တင်ပြ ထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
၁။ ငါးသည် သွေးအေးသတ္တဝါ ဖြစ်လေသည်။ လူသားများကဲ့သို့ အပူချိန်ကို မထိန်းသိမ်း နိုင်ပေ။ ပတ်ဝန်းကျင် အပူချိန်ပေါ် လိုက်၍ ပြောင်းလဲ နေထိုင် ပေးရလေသည်။
၂။ မျိုးခွဲ ပညာရှင်ကြီးများ၏ အလိုအရ အဓိက ငါးအုပ်စုကြီး (၆) ခု ရှိလေသည်။
(၁) ရေယက်ပါသောငါးများ (Ray-finned fish)
(၂) ငါးမန်း၊ ငါးလိပ်ကျောက် ငါးများ(Sharks and Rays)
(၃) အဆီဖုပါသော ငါးများ(Lobe-finned fish)
(၄) ရေနက်ပိုင်းနေငါးများ (Chimaeras – Ghost shark)
(၅) လမ်းပရေးများ (Lampreys – Stone licker)
(၆) (Hagfishes - Slime eels) ဆိုပြီး ရှိလေသည်။
၃။ ဖွဲ့စည်းမှုအပေါ် မူတည်ပြီး
- ကျောရိုးရှိငါး (Vertebrae)
- ကျောရိုးမဲ့ငါး (Invertebrae) ဆိုပြီး ရှိလေသည်။
၄။ နေထိုင်မှု အလေ့အထပေါ် မူတည်ပြီး
- ရေချိုငါး (Freshwater fish)
- ရေငန်ငါး (Marine fish)
- ရေချိုရေငန်စပ်ငါးများ (Brackishwater fish) ဆိုပြီး လည်းရှိပါသည်။
၅။ နေထိုင်မှု ရေအလွှာပေါ် မူတည်ပြီး ရေငန်ငါးခွဲခြားထားမှုက
- ရေပေါ်ငါး (Pelagic fish)
- ရေအောက်ငါး (Demarsal fish)
- ရေအောက်ကြမ်းပြင်နေငါးများ (Benthos, Botton dwellers) ဆိုပြီး ရှိလေသည်။
၆။ မွေးမြူသည့် ရေအလွှာပေါ် မူတည်ပြီး ရေချိုငါးခွဲခြားထားမှု က
- ရေပေါ်ငါး (Surface feeder)
- ရေလယ်ငါး (Column or mid feeder)
- ရေအောက်ငါး (Bottom feeder) ဟူ၍ရှိလေသည်။
၇။ အစာ စားသောက်မှု အလေ့အထအပေါ် မူတည်ပြီး
- အသီးအရွက်စားငါးများ (Herbivorous)
- အသားစားငါးများ (Carnivorous)
- အစုံစားငါးများ (Omnivorous) နှင့်
- အပုပ်အသိုး အဆွေးအမြေ့စားငါးများ (Scavenger) ဆိုပြီး ရှိပါသည်။
၈။ နောက်ထပ်လည်း ခွဲခြားထားသေးတာက
- အစာတစ်မျိုးတည်းပဲ စားသောငါးများ (Monopgagic fish)
- အစာကို ရွေးချယ်စားသော ငါးများ (Stenophagic fish)
- အစာအမျိုးမျိုးကို စားသောငါးများ (Euryphagic fish) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသည်။
၉။ ရေယက်များပါရှိမှု အပေါ်မူတည်ပြီး
- ရေယက်ပါငါးများ (Fin Fish)
- အခွံပါငါးများ (Shell fish) ဆိုပြီး ရှိသည်။
၁၀။ လိင်အင်္ဂါပါရှိမှု ပြောင်းလဲမှု အပေါ် မူတည်ပြီး
- လိင်္ဂါနှစ်မျိုးလုံ ပါရှိခြင်း (Hermaphrodite)
- အထီးမှ အမသို့ ပြောင်းလဲခြင်း (Protandrous) နှင့်
- အမမှ အထီးသို့ ပြောင်းလဲခြင်း (Protogynous) ဆိုပြီး ရှိပါသည်။
ဥပမာ - ကကတစ် (ငယ်အထီး - ကြီးအမ)
ကျောက်ငါး (ငယ်အမ - ကြီးအထီး)
၁၁။ ငါးများသားပေါက်သော အလေ့အထအပေါ် မူတည်ပြီး
- အကောင်လိုက်ပေါက်သော ငါးများ (Viviparous)
- ဥမှ ပေါက်သော ငါးများ (Oviparous)
- ကိုယ်တွင်း ဥ ဥ၍ အကောင်လိုက် ပေါက်သော ငါးများ(Ovoviviparous) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသည်။
ဥပမာ - အချို့ငါးမန်းများ၊ ငါးလိပ်ကျောက်များ၊ ငါးရှဉ့်များ (အကောင်လိုက် ပေါက်သည်)
ငါးမျိုးစိတ်အများစု (ဥချသားပေါက်ကြသည်)
၁၂။ ဥများ မျိုးအောင်မှုအပေါ် မူတည်ပြီး
- အတွင်းမျိုးအောင်ခြင်း (Internal Fertilization) နှင့်
- ပြင်ပမျိုးအောင်ခြင်း (External Fertilization) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသည်။
၁၃။ သားပေါက်ပွားမှု အပေါ်မူတည်ပြီး
- ဘဝတစ်လျှောက်လုံး တစ်ကြိမ်တစ်ခါပဲ ဥချသားပေါက်ခြင်း (Semelparous) နှင့်
- ဘဝတစ်လျှောက်လုံး အကြိမ်ကြိမ် ဥချသားပေါက်ခြင်း (Iteroparous) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသေးသည်။
ဥပမာ - ဆယ်လမွန်ငါးများ (ဘဝမှာ တစ်ကြိမ်ပဲ ဥချသားပေါက်ခွင့်ရကြသည်)
တခြားငါးမျိုးစိတ်များ (အကြိမ်ကြိမ်ဥချသားပေါက်ကြသည်)
၁၄။ ဥမှ ပေါက်ပွားပြီး အမိအဖ စောင့်ရှောက်မှု အပေါ်မူတည်၍
- အမိအဖ စောင့်ရှောက်သည့်ငါးများ (Biparental care)
- အမိစောင့်ရှောက်သည့်ငါးများ (maternal care)
- အဖစောင့်ရှောက်သည့်ငါးများ (Paternal care) ဆိုပြီးလည်း ရှိပါသေးသည်။
ဥပမာ - ငါးရံ့များ (အမိအဖ စောင့်ရှောက်)
တီလားပီးယားငါးများ (အမိက စောင့်ရှေက်)
ရေမြင်းများ၊ တချို့ ကျောက်ငါးများ (အထီးက စောင့်ရှောက်)
၁၅။ ဆယ့်နှစ်ရာသီနှင့် ဆိုင်တဲ့ ရာသီချိန်ခွင် မှာတော့
မိန်ရာသီ (Pisces) အနေနှင့် ဖော်ပြထားလေသည်။
ညီညီထွန်း
ငါးဦးစီး
