Battery ဘက်ထရီ အကြောင်း

Battery ဘက်ထရီ အကြောင်း ........................................... ဘက်ထရီ ဆိုတာ ကျွန်တော် အမြင်အရပြောရရင်တော့ သိုလောင်ထားသော လျှပ်စစ် စွမ်းအင် ကို လိုအပ်လာတဲ့ အချိန်မှာ ပြန်လည်ထုတ်သုံးနိုင်ဖို့ Chemical စွမ်းအင် အနေနဲ့ ပုံစံပြောင်းထားတဲ့ ပစ္စည်း လို့ပဲ ပြောပါရစေ.. ဘဏ်မှာ ငွေအပ်သလိုပေါ့ လိုတဲ့ အချိန်ပြန်ထုတ်သုံးမယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးပေါ့.. ဒါပေမယ့် ဘဏ်က အတိုး ရနိုင်ပေမယ့် သူကတော့ သိုလောင်ခ charges အနေနဲ့ Efficiency losses ဖြစ်သွားပါတယ်. ဥပမာ ပြောရရင် ၁၀၀ ကျပ် အပ်တယ် ပြန်ထုတ်ရင် ၁၀၀ ဘယ်တော့မှ ပြန်မရဘူး. ၈၅ % ပဲပြန်ရနိုင်တယ်.. သဘောက ၈၅ ကျပ် ပြန်ရမယ်ပေါ့ဗျာ.. ဒါတင်မကဘူး. တခြားစည်းကမ်းလေးတွေလည်း ရှိသေးတယ် ထည့်ထားတဲ့ငွေကို အကုန်ထုတ်မရဘူးဗျာ. ဘဏ်ပေါ်မူတည်ပြီး လက်ကျန်ထားခဲ့ရအုံးမယ်. အဲတော့ လိုချင် ပမာဏ ပြန်ထုတ်နိုင်ဖို့ ငွေပိုထည့်ခဲ့ပေါ့. ဒါတင်လားဆိုတော့ မဟုတ်သေးဘူး.. ထုတ်ဖို့ကလည်း အကြိမ်အရေအတွက် ရှိသေးတယ်ဗျာ. ဘယ်လောက်ပမာဏကို တနေ့ ဘယ်နှစ်ကြိမ်ပေါ့ဗျာ.. ဒီသဘောတရားလေးတွေ ကို ယူပြီး Battery ကို လေ့လာရင် ပိုပြီး သိနိုင်မြင်နိုင်ကြမှာပါ. Battery တလုံးဟာ သူကို Power (Watt - W) နဲ့ ဆုံးဖြတ်လို့မရဘူး သူဟာ Energy storage ဖြစ်တဲ့ အတွက် ( Watt hr - Wh ) နဲ့ပဲ ယူဆရမယ်. သဘောက အချိန်ပါလာတာပါ. အလွယ် တွေ့နိုင်တဲ့ 12 V 100 Ah အိုး တလုံး ဒီအိုးကို လေ့လာကြည့်ကြရအောင် 12 x 100 =1200 VAh = 1200Wh ဆိုတာ သူရဲ့ သိုလောင်ထားတဲ့ Capacity ပါ. ဘဏ်မှ အပ်မယ်လို့ တွေးထားတဲ့ ပမာဏပေါ့. သူဆီက ထုတ်သုံးမယ်ဆို 1200W လုံး တခါတည်း ထုတ်သုံးမယ်ဆို 1200Wh / 1200W = 1 h 1နာရီပဲ ရမှာပါ.. 120 W ပဲထုတ်သုံးမယ်ဆို 1200Wh / 120W = 10 h 10 နာရီ ထိ သုံးနိုင်ပါတယ်. ကိုယ်ဝယ်ထားတဲ့ ဘက်ထရီနဲ့ အိမ် ရုံးမှာ ရှိတဲ့ သုံးမယ့် load တွေကို အကြမ်းဖျင်း ချိန်ကြည့်လို့ရပါတယ်.. နောက်တဆင့် တက်ရအောင် ကိုယ်ဝယ်ထားတဲ့ Battery ဟာ ဘယ်တော့မှ အကုန်ထုတ်သုံးလို့ မရပါဘူး. ရာခိုင်နှုန်း တခု ချန်ထားပေဖို့ လိုပါတယ် ဘဏ် မှာ အကုန်ထုတ်တောင် ၁၀၀၀ ချန်ခိုင်းသလိုပေါ့. ချန်ထားရမယ် ပမာဏကို SOC (State of Charge) လို့ခေါ်ပြီး ထုတ်သုံးမယ် ပမာဏကို ကျတော့ DOD (Depth of Discharge) လို့ ခေါ်ကြပါတယ်. ဘဏ်ပေါ်မူတည်ပြီး အတိုးပမာဏကွာသလိုပဲ ဘက်ထရီ ပေါ်မူတည်ပြီး ထုတ်သုံးရမယ့် ပမာဏ (DOD) ကွာကြပါတယ်. Lead Acid Battery - DOD 50% AGM Battery - DOD 50% Gelled Battery - DOD 50% LiFePO4 - လစ်သီယံ - DOD 80% ဆိုပြီး အကြမ်းဖျင်း သတ်မှတ်ထား ကြပါတယ်. Battery ရဲ့ specification datasheet ကို သေချာဖတ်ကြည့်ဖို့ လိုပါတယ်.. ပြောင်းပြန် ပြန်ပြောရရင် ချန်ထားရမယ့် ပမာဏ (SOC)က Lead Acid Battery - SOC 50% AGM Battery - SOC 50% Gelled Battery - SOC 50% LiFePO4 - လစ်သီယံ - SOC 20% ပါ. အဲနေရာ အဓိက ထားပြောချင်တာက ကိုယ်က လစ်သီယံ ဘက်ထရီ ဝယ်ထားတယ်. သုံးချင်တာက 1000Wh ဆိုရင် 1000Wh ရမယ့် အိုးပဲဝယ်မရတော့ပါဘူး လစ်သီယံ ဖြစ်နေတဲ့အတွက် DOD 80% နဲ့တွက်ရင် 1000 / 0.8 = 1250 Wh ရှိတဲ့ အိုး ဝယ်ရမှာပါ ဒါမှ 1250 အိုးရဲ့ 80% ဖြစ်တဲ့ (1250 x 0.8) ကိုယ်သုံးချင်တဲ့ 1000 Wh သုံးနိုင်မှာပါ. အိုးထဲမှာတော့ 20 % SOC အဖြစ်နဲ့ (1250 - 1000) 250Wh ကျန်ခဲ့မှာ ဖြစ်ပါတယ်. ပြီးတော့ အားသွင်းရမယ့် ပုံစံ ( C rate) ရှိပါသေးတယ်. ဘဏ်မှာဆို အပ်ငွေ ဘယ်လောက်ပမာဏပဲ အပ်ရမယ်ပေါ့ Battery မှာတော့ ဘက်ထရီ တလုံးရဲ့ C rate ကို 1C နဲ့ သတ်မှတ်ပါတယ် အပေါ်မှာ ပြောခဲ့သလိုပဲ 12V 100Ah အိုး 1C = 100A = 1 h 0.5 C = 50A = 2 h ပါ သဘောက ဘက်ထရီရဲ့ Specification မှာ Maximum Charge Current ကို 0.12C လို့ ပြောခဲ့ရင် (100 x 0.12) = 12A နဲ့ ပဲအားသွင်းရမှာပါ. နောက်ထပ် တခုက ဘက်ထရီရဲ့ သက်တမ်း ( Life cycle ) ပါ. ဘက်ထရီ တလုံးဆိုတာ သူဆီကို အားသွင်းလိုက် ပြန်ထုတ်သုံးလိုက် စတဲ့ Lifecycle အကြိမ်အရေအတွက် နဲ့ သူသက်တမ်းကို ဖြတ်သန်းရတာပါ. Battery တွေ specification မှာဆို Lifecycle 1000 @ DOD 50% ရေးထားတယ်ဆိုပါစို့... ဒါဆို DOD 50 % ပဲသုံးပြီးသွားမယ်ဆို အားထုတ်ပြီး အားပြန်သွင်း တကြိမ် ကို 1 cycle သတ်မှတ်ပြီး အဲလို cycle ပေါင်း 1000 ကြိမ် အထိ သက်တမ်းခံမှာပါ. အဲလို မဟုတ်ဘဲ DOD 60 % or 80% သာ ထုတ်သုံးမိတယ်ဆို သေချာပါတယ် cycle အကြိမ်အရေအတွက် လျော့ပြီး သက်တမ်းတိုသွားမှာပါ. ပြီးတော့ DOD 50% နဲ့ ပဲ တနေ့ကို 1 cycle (တကြိမ်) ပဲ သုံးခဲ့ရင် 1000 / 356 = 2.7 years ၂ နှစ်ခွဲကျော်လောက် သက်တမ်းခံနေမှာပါ. တနေ့ကို 2 cycles (၂ ကြိမ်) ထုတ်သုံးမိတယ် ဆိုရင်တော့ သက်တမ်းက တဝက်လောက် လျော့ကျသွားမှာပါ. ဒါကြောင့် မီးပျက်လိုက် လာလိုက်နဲ့ cycle အကြိမ်အရေအတွက် များတဲ့ Project မျိုးဆို ဘက်ထရီ သက်တမ်းတွေက တိုကြပါတယ်. Homer optimization မှာဆို Multi year plots ကို သွားကြည့်ပြီး ဘက်ထရီရဲ့ တနေ့တာ အားသွင်းအားထုတ် Lifecycle အကြိမ်အရေအတွက် ကို ကြည့်ပြီး sizing မှာ adjust လုပ်ကြပါတယ်. နောက်တခု က ဘက်ထရီတလုံးမှာ အရေးကြီးတဲ့ တချက်ကျန်ပါသေးတယ်.. အဲဒါက သူရဲ့ အပူချိန်ပါ. သတ်မှတ်ထား တဲ့ အပူချိန်နဲ့ Operation လုပ်မှ သူရဲ့သက်တမ်းက ပြောထားတဲ့ အတိုင်း ခံမှာပါ. Mini grid / Telecom စတဲ့ Battery storage များများထားဖို့လိုတဲ့ နေရာတွေမှာဆို Battery တွေကို aircon နဲ့ အပူချိန် ထိန်းထားပါတယ်. ဒါမှလည်း Battery Performance ကောင်းကောင်းနဲ့ Operation Run နိုင်မှာပါ. အားလုံးကို ပြန်ချုံပြီး ပြောရရင် ဘက်ထရီ တလုံးဆိုတာနဲ့ 1. Battery Capacity (12V 100Ah - 1200Wh) 2. Backup time (days) 3. DOD 4. SOC 5. C Rate 6. Lifecycle 7. Charging state 8. Lifecycle 9. Temperature စတာတွေ သိထားဖို့ လိုမှာပါ ဥပမာပေါ့ဗျာ အိမ်က သုံးတာ တနေ့ 1200 Wh ရှိတယ်ဆို ကျွန်တော် တို့က Backup days ( ၁ ) ရက်လိုချင်တယ် ဆိုပါဆို့ သုံးမှာက 12V system DOD 60% ထားမယ်ဆို Batt(AH) = (total kWh/day) x days of autonomy ------------------------------------------------------ 0.85 x DOD x battery Voltage Batt (Ah) = (1200 Wh x 1 day)/ (0.85 x 0.6 x12V ) Batt (Ah) = 196 AH = 200Ah လိုအပ်ချက်အရ 12V 200Ah ကို ဝယ်ရမှာပါ ၁၀၀ အိုးနှစ်လုံးကို parallel ချိတ်သုံးလည်း အတူတူပါပဲ. အသုံးပြုမယ့် နေရာပုံစံနဲ့လည်း ဘက်ထရီကို ရွေးဖို့လိုပါတယ်. ကားမှာ သုံးတဲ့ ဘက်ထရီဆို သူရဲ့ရည်ရွယ်ချက် ကား စက်နှိုးဖို့ပါ. starter motor ကို ampere များများနဲ့ တခါတည်း သုံးပြီး နှိုးဖို့ လုပ်ထားတာ ဖြစ်တဲ့ အတွက် တကြိမ်တည်းနဲ့ အားအများကြီး သုံးပြီး တဖြည်းဖြည်း charge ပြန်လုပ်သွားနိုင်တဲ့ Battery type မျိုး ရွေးချယ်ရမှာပါ. ကျေးရွာမီးလင်းရေး . Telecom စတဲ့ နေရာများကျတော့ တရွာလုံးက သုံးမယ့် Load ကို တညလုံး တစိမ့်စိမ့်နဲ့ discharge လုပ်ပေးနိုင်မယ့် battery မျိုး ရွေးချယ်ကြရမှာပါ. ဘက်ထရီ အကြောင်းပြောမယ်ဆို အများကြီးပါပဲ. တခြားသိထားသင့်တာတွေ အများကြီးကျန်ပါသေးတယ်.. Telecom field ကလာတာဆိုတော့ SOC ဆိုတာ ကိုယ်ရဲ့ ရည်စားလိုပါပဲ.. အမြဲဂရုစိုက်နေ ရပါတယ်..NOC က ဆရာသမားများ ပိုသိကြမှာပါ.. LVBD (Low Voltage Battery Disconnect) LVLD (Low Voltage Load Disconnect) စတဲ့ ဘာညာသာရကာ တွေကျန်ပါသေးတယ်.. SLA တွေနဲ့ ကိုင်ပေါက်မခံရအောင် လုပ်ကိုင်ရပါတယ်.. Battery Safety နဲ့ Maintenance ပိုင်းတွေလည်း လေ့လာကြဖို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်. အချိန်အခါ ရရင် ရေးပေးဖို့ ကြိုးစားပါမယ်.. ဒါတောင် Battery Shunt / Battery DC breaker တွေအကြောင်းလည်း လေ့လာထားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်. MCCB 3P မှာ DC Plus and Minus ကို ဘယ်လိုထည့်သွားတယ် ဆိုတာမျိုးပေါ့....... BMS or BMU (Battery Management System or Unit) ဆိုတာ ကျန်ပါသေးတယ်.. SOC setting 40% Low Voltage setting 44V မှာ မီးစက် မနှိုးလို့ ကို ရွှေ FT ရဲ့ ETA နဲ့ DWDM ကြီး ဒွမ်ခဲ့ဖူးပါတယ်.. DG Night Silent Mode နဲ့ Low voltage adjustment နဲ့ အိပ်ပျက်ခဲ့တဲ့ ညများ...သတိရရင်း... ရေးသူ... Hlamin Htet #FromTheSolarWorld #ဆိုလာချစ်သူများ #Admin_Team